İyi bir ergen için en iyi tercih sosyalleşmek. En önemli ilişkiler arkadaşlık ve flört. Belki de ilk aşk ya da ilk aşk yanılsaması…
Ebeveynler için endişe ve kaygıyı oluşturan ise yanlış ilişkiler, yanlış tercihler.
Bir taraf yaşamı kendi kontrolünde keşfetme isteğinde iken diğer taraf sevdiğini koruma çabası içinde.
Anne ve babalar çocuğun nerede olduğunu, aktivitelerini ve sosyal ilişkilerini bilmek istiyor. Bu da bizi ebeveyn izlemesi dediğimiz duruma taşıyor. Ebeveyn izlemesi çocukların ev dışı etkinlikleri hakkında bilgileri için kullanılıyor.
Ebeveynler kontrol mekanizmasını devreye sokup ebeveyn izlemesi içerisinde yer aldıklarına, çevreden “çocuğu özgür bırak”, “o büyüdü artık” gibi sözler işitmeleri mümkün. Bunun üzerine ebeveynlerin kendilerini sorgulamaları ebeveynliğin katkısının, yapıcı etkisinin çok anlaşılmadığını gösteriyor.
Neden?
Yapılan çalışmalar anne-babaların çocuklarının dışarıdaki ilişkilerini bilmesi, bu konuda bilgi sahibi olması ergenlerin sosyal, psikolojik ve akademik uyumunu arttırdığı, ergenlerin bu gelişim dönemindeki olumsuz davranış ve seçimlerini azalttığını buluyor.
Ebeveyn izlemesi ergenlik gelişimini destekliyor.
Nasıl Bir Ebeveyn İzlemesi?
Bizim kültürümüzde ebeveyn izlemesi denilince aklımıza hemen kurallar, yasaklar, sınırlar geliyor. Uzmanların kastettiği bu değil.
Onlar için ebeveyn izlemesinin yapıcı olması ergenin kendini ebeveyne açması konusunda gönüllü olması, bundan keyif alması ile sağlıklı bir hal alıyor.
Buradan üç tür ebeveyn izlemesi belirleniyor.
Birincisi, ergenin herhangi bir soru sormadan yaptıklarını ebeveyni ile paylaşması.
İkincisi, ebeveyn bilgi almak için çocuğuna ya da çocuğun ilişkide olduğu kişilere sorular sorabiliyor.
Üçüncüsü, ebeveynler kurallarını ve izinlerini ergenlerle paylaşıyor ve ergenin izinli olarak etkinliklere katılımını sağlıyor.
Bir de ebeveyn izlemesinin içinde yer almayan ama ebeveynlerin başvurmaktan kendini alıkoyamadığı bir durum var: Günlük okumak, cep telefonunu kurcalamak, odasını karıştırmak. Bu da bir kontrol, bilgi alma şekli olarak ortaya çıkıyor. İlişkilerin gerilip kopmaya doğru ilerlemesine neden olabiliyor.
Bu hem çatışmaya neden oluyor hem ilişkinin kopmasına, ebeveyn izlemesinin sağlıksız bir hal almasına neden oluyor. Bu şekilde yapılan bir izleme ergenin ebeveyn izlemesinden olumlu etkilenmesini de engelliyor.
Özel alan sınırları nerede başlıyor, nerede bitiyor?
Ergenler ile ebeveynlerin ortaklaşması, anlaşması gereken konu mahremiyet.
Ergenlerin özel alan, mahremiyet algısı ile ebeveynlerin özel alan, mahremiyet algısı arasında farklar var.
Mahremiyet kişisel gelişimin en önemli parçalarından birisi. Aslında kişiliğin anahtar kavramlarının başında geliyor.
Ergenlikte gizlilik sınırlarının oluşturulduğu bir dönem ve gençler kendi kişisel sınırlarını ebeveynlerinin beklentilerinden daha yüksek tutabiliyorlar.
Ergenler arkadaş seçimi, cep telefonu, oda kullanımı, giyim gibi konuları kişisel konular olarak görürken ebeveynler bu tür konuları özellikle ergenlik boyunca izlemeyi, müdahale etmeyi ve kontrol etmeyi seçiyorlar.
Burada ebeveyn ve ergenin sağlıklı ilişkisinin sürdürülebilmesi için yapılabilecek en iyi durum özel alan ve mahremiyet konusunun konuşularak yeniden biçimlendirilmesi, yapılandırılması.
Konuşma sırasında ebeveynin beklentileri, istekleri neler, bu istek ve beklentiler hangi nedenden kaynaklanıyor, bunlar eşit iletişim içinde aktarılması gerekiyor. Benzer şekilde ergenler neden gizlemeye, saklamaya ihtiyaç duyuyor bunları ifade edebileceği güven ortamının yaratılması yapıcı bir çözüm gibi duruyor.
Ebeveynin kontrol davranışının, koruma refleksinin kültürel alışkanlıklardan, ilişkilerden etkilendiğini de göz önünde bulundurmak gerekiyor.
Çalışmalar bize gösteriyor ki, erkek ergenler bu tür sınır ihlallerine daha az maruz kalıyor. Kız ergenlerin daha uysal, daha kontrole açık olması bekleniyor. Onların özel alanları ve mahremiyetleri ebeveynler tarafından daha çok ihlal ediliyor.
Bireyselliğin ön planda olduğu toplumlarda özel alana, mahremiyete müdahale daha az görülürken kolektif ilişkilerin, geleneksel aile ilişkilerinin sürdürüldüğü toplumlarda mahremiyet ihlali daha fazla ortaya çıkıyor.
Ergen ile ebeveyn ilişkisinin yeniden özel alana uygun sağlıklı bir yönde ilerlemesi için bu ilişkinin hangi dinamikler üzerinde yükseldiğini incelemek, ortaklaşmaya açık olmak, duyguları isteklerle beraber paylaşmak gelişimi ve devamlılığı sağlıklı bir yönde tutmaya olanak tanıyor.
Ortada bir yerde buluşmak, dengeyi sağlamak ve ilişkiye sağlıklı devam edebilmenin önünü açıyor.